แฟรนไชส์ (Franchise)

แฟรนไชส์ (franchise) คือรูปแบบหนึ่งของธุรกิจเกิดขึ้นระหว่างผู้ให้สิทธิ์ประกอบกิจการในฐานะเจ้าของแบรนด์ธุรกิจ เรียกว่า Franchisor  และ ผู้รับสิทธิ เรียกว่า Franchisee สามารถใช้เครื่องหมายการค้าร่วม, มาตรฐานการดำเนินการประกอบธุรกิจ และได้รับประโยชน์ร่วม ซึ่งผู้ให้สิทธิ (Franchisor) จะให้สิทธิในการร่วมธุรกิจและสัดส่วนการครอบครอง, การบริหารจัดการ และการจัดจำหน่ายทั้งหมดแก่ผู้ที่ได้รับกรรมสิทธิ์โดยชอบธรรม โดยเจ้าของสิทธิในแฟรนไชส์จัดหาเทคนิคกระบวนการผลิต, สามารถจำหน่ายวัตถุดิบ, วัสดุ, อุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนิน และ/หรือ ประกอบธุรกิจที่มีตราสัญลักษณ์เครื่องหมายการค้าประทับอยู่, สถานที่ในการจัดตั้งสาขา, การบริหารดำเนินกิจการสาขานั้นๆ ให้แก่ผู้ที่เข้าร่วมธุรกิจโดยใช้ชื่อกิจการเดียวกัน แบรนด์สินค้าบริโภคหรืออาหารที่เราเห็นกันตามท้องตลาดง่ายๆ เลยคือ ไก่ย่างห้าดาว, โอชายะ, ร้านสะดวกซื้อ 7-11, ร้านชายสี่ บะหมี่เกี๊ยว เป็นต้น ซึ่งธุรกิจประเภทนี้มีการจ่ายค่าตอบแทนคือ ค่าธรรมเนียมแรกเข้าในการใช้ตราสัญลักษณ์การค้า หรือ เครื่องหมายการค้า และ ค่าตอบแทนผลดำเนินการ (Royalty Fee) หมายถึง ค่าตอบแทน 3-5% จากการดำเนินธุรกิจ โดยค่าใช้จ่ายทั้งสองอย่างนี้ต้องจ่ายให้แก่เจ้าของที่มีสิทธิในแฟรนไชส์โดยชอบธรรม อาจมีการทำสัญญาตกลงการเรียกเก็บเป็นรายเดือน หรือ รายปี

ประเภทของแฟรน์ไชส์ มี 3 ประเภท คือ

1. Product and Brand Franching คือ ผู้ผลิตสินค้าให้สิทธิบุคคลอื่นขายสินค้า รวมถึงการใช้เครื่องหมายการค้าของผู้ผลิต เช่น ธุรกิจขายรถยนต์ (ดีลเลอร์ ) ธุรกิจขายน้ำมัน ธุรกิจขายน้ำอัดลม

2. Business Format Franching คือ การให้สิทธิบุคคลอื่นในขายสินค้าหรือบริการ โดยใช้เครื่องหมายการค้าของเจ้าของสิทธิ และใช้ระบบการดำเนินธุรกิจที่เจ้าของแบรนด์พิสูจน์แล้ว มักจะใช้รูปแบบแฟรนไชส์นี้กับธุรกิจฟาสต์ฟู้ด

3. Conversion Franching ได้พัฒนามาจากแฟรน์ไชส์ประเภท Business Format Franching เป็นระบบที่ออกแบบมาเพื่อเปลี่ยนร้านค้าอิสระให้หันเข้ามาร่วมในระบบแฟรนไชส์ เพื่อประโยชน์ร่วมกันในการใช้ชื่อทางการค้าและการโฆษณาภายใต้เครื่องหมายการค้าร่วมกันในระดับประเทศ เช่น ธุรกิจโรงแรม, ธุรกิจด้านการบัญชี, ธุรกิจโรงพยาบาล ฯ

การให้สิทธิ์แฟรนไชส์ แบ่งได้ 3 รูปแบบ

1. แฟรนไชส์แบบบุคคล (Individual Franchise or Sub-Franchise)

เป็นรูปแบบการให้สิทธิ์แฟรนไชส์แก่บุคคลหนึ่ง, นิติบุคคล หรือ องค์กรหนึ่ง ให้ดำเนินธุรกิจภายใต้เครื่องหมายการค้า บริการตามข้อตกลงที่ได้กำหนดสถานที่ดำเนินธุรกิจ หรือ สถานที่ตั้งสาขาไว้  แต่จะไม่สามารถถ่ายทอดสิทธิ์ที่ได้รับมาให้บุคคลอื่นได้  แยกย่อยออกเป็น 2 ประเภท คือ

1.1 Single-Unit Franchise: ผู้รับสิทธิ์ (Franchisee) สามารถใช้สิทธิ์เพื่อดำเนินกิจการเฉพาะตัวได้เพียงหนึ่งแห่ง

1.2 Multi-Unit Franchise: ผู้รับสิทธิ์ (Franchisee) ผู้ได้รับสิทธิ์เพื่อการดำเนินกิจการเฉพาะตัวได้หลายแห่งภายในพื้นที่กำหนด

2. แฟรนไชส์แบบพัฒนาพื้นที่ (Sub-Area License or Development Franchise)

เป็นรูปแบบการให้สิทธิ์แก่บุคคลหนึ่ง หรือนิติบุคคลในการทำการตลาดแฟรนไชส์ในอาณาเขตที่กำหนด โดย ผู้รับสิทธิ์ (Franchisee) สามารถดำเนินธุรกิจที่ได้รับมาภายในระยะเวลาที่ได้ตกลงกัน โดยปกติจะไม่สามารถขายสิทธิ์ที่ได้รับมาต่อให้กับบุคคลอื่นได้

3. แฟรนไชส์แบบตัวแทน (Master Franchise)

เป็นรูปแบบการให้สิทธิ์แก่บุคคล หรือ นิติบุคคล เป็นรายแรกในอาณาเขตภูมิภาคหรือระดับประเทศที่กำหนดไว้ เพื่อให้บุคคลหรือนิติบุคคลดังกล่าวได้ขยายสาขาและให้สิทธิ์ในหน่วยย่อย เหมือนกับแฟรนไชส์แบบบุคคล หรือ แฟรนไชส์แบบพัฒนาพื้นที่